بدون توجه به تاریخ اندیشه نمی توان نظریه پردازی در علوم انسانی داشت
به گزارش محفل، حجت الاسلام سبحانی اظهار داشت: ما با انگاره برساخته محققان غربی در رابطه با شیعه و یا ایران باستان قضاوت می کنیم؛ دنیای امروز متوجه اندیشه شیعه شده و از نگاه خود به بازنمود اندیشه شیعه می پردازد.
به گزارش محفل به نقل از مهر، حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس پژوهشکده کلام خاندان علیهم السلام در نشست هم اندیشی مطالعات تاریخ کلام امامیه که در پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد، با اشاره به اینکه تاریخ ایده و اندیشه از جدید ترین مطالعات و رشته هایی است که در دنیا مطرح است با برشمردن تاریخ اندیشه بعنوان بخشی از معرفت شناسی به معنای عام اظهار داشت: امروز دیگر تاریخ اندیشه، تاریخ نیست بلکه به حوزه معرفت شناسی بشر مدد می رساند. در گذشته تاریخی بشر، چیزی به نام تاریخ اندیشه وجود نداشته است ولی با این تعریف تا قرن بیستم گفته می شد اندیشه، رویداد زمانی نیست چونکه اندیشه امری ذهنی است.
وی با اشاره به اینکه این تلقی از قرن ۱۸ در غرب شکسته شد، اضافه کرد: خیلی از متفکران متوجه شدند که اندیشه های عام انسانی به ظاهر می توانند تاریخ و جغرافیا داشته باشند و عوامل محیطی بر روی آن سایه بیفکند بنابراین چیزی به نام لزوم بررسی تاریخ اندیشه ها خودنمایی کرد. در مطالعات بعدی مشخص شد که تاریخ اندیشه بخشی از تاریخ نیست و ثابت کردند روح تاریخ های دیگر مانند سیاسی و اجتماعی، تاریخ اندیشه است یعنی بشر چیزی را در فرهنگ و سیاست و اقتصاد بروز می دهد که در تاریخ اندیشه او می گذرد.
ورود تاریخ اندیشه به علوم انسانی
رئیس پژوهشکده کلام خاندان علیهم السلام با اشاره به اینکه مطالعات قرن بیستم نشان داد که خیلی از جنگ ها و نهادهای اقتصادی و سیاسی محصول اندیشه ورزی غیر آشکار انسان ها است، خاطرنشان کرد: این رویکرد تاریخ اندیشه را وارد همه علوم انسانی کرد بنابراین برخی گفتند بدون توجه به تاریخ اندیشه نمی توان نظریه پردازی در علوم انسانی داشته باشیم. در کنار این مساله این سوال عنوان شد که کدام بخش از حوزه انسانی در مطالعات تاریخ اندیشه مهمتر است؟ نظریه پردازان بزرگی در قرن بیستم گفتند که تاریخ بشریت همان تاریخ اندیشه ورزی او است که حتی تخیلات بشر را هم شامل می شود.
وی اضافه کرد: در دوره معاصر یعنی از ابتدای قرن بیستم، دو سه تحول بزرگ را شاهدیم که هر کدام از مطالعات و منتقدین آن سبب شده تا این تحولات بیشتر در دستور کار قرار گیرد. امروز آخرین بحث در تاریخ اندیشه روش شناسی تاریخ تفکر و اندیشه است و مکاتب مختلفی هم در این بحث بوجود آمده است.
وی عنوان کرد: تاریخ اندیشه با این اهمیت در طول شش دهه گذشته به حوزه اندیشه تشیع هم راه پیدا کرد که سابقه این مطالعات به جریان استشراق برگشت دارد که به طور عمده با مطالعات قرآنی و حدیثی آغاز شد. در حوزه مطالعات شیعی در غرب، سابقه تاریخ اندیشه به حدود نیم سده برگشت دارد و طبق پژوهش های صورت گرفته، ده دپارتمان مهم دنیا مشغول مطالعه بر روی اندیشه های قرآنی کلامی و فقهی و … شیعه در اروپا و آمریکا و ژاپن و … هستند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اضافه کرد: مهم اینست که ما چرا باید وارد حوزه تاریخ اندیشه بشویم؟ و اگر نشویم امکان دارد چه صدمه هایی داشته باشد. امروز از نظر کسانیکه به این مقوله می پردازند تاریخ اندیشه بازنمود سیستمی از هویت یک قوم است. امروز صحنه مواجهه، صحنه بازنمودهاست و نه واقعیات بخصوص با وجود رسانه ها که هر طور بخواهند بازنمود می دهند؛ آن چه بعنوان تاریخ اندیشه شیعه در غرب نوشته می شود بازنویسی اندیشه شیعه در چارچوب و ساختارهای جدید است تا جایی که کسی نمی تواند شیخ مفید یا علامه حلی را بدون توجه به کارهای برخی اندیشمندان غربی مطالعه کند.
بازنمود غیرواقعی اندیشه شیعه در نگاه غرب
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه اظهار داشت: ما با انگاره برساخته محققان غربی در رابطه با شیعه و یا ایران باستان قضاوت می کنیم؛ دنیای امروز متوجه اندیشه شیعه شده و از نگاه خود به بازنمود اندیشه شیعه می پردازد نه واقعیات، بنابراین تاریخ تفکر شیعه امامیه در فقه و اخلاق، نیازمند نهضت مطالعاتی است تا عقب نمانیم و حیات گذشته ما دستخوش تحولات توسط دیگران نشود.
رئیس پژوهشکده کلام خاندان علیهم السلام اظهار داشت: امروز پرداختن به اندیشه یک متفکر بدون توجه به تاریخ آن اندیشه امکان ندارد. بنابراین ساده ترین کاربرد تاریخ اندیشه اینست که آرا گذشتگان را به شکل دقیق تر به ما معرفی می کند. همینطور تاریخ اندیشه تاریخ عبرت ها است؛ ما امروز مدعی تحول علوم انسانی هستیم بنابراین یکی از آزمایش های بزرگ مطالعاتی از این دست بحث تاریخ اندیشه است.
وی ضمن اشاره به تاثیر مطالعات اندیشه بر حدیث، اظهار داشت: اغلب مباحث کلامی یا در رویارویی با یک اندیشه یا پاسخ به سوال و یا داوری در مورد نظام یک اندیشه است. امروز ما مطلبی را می خوانیم بدون این که توجه به موقعیت پرسشگر و زمینه و زمانه آن داشته باشیم. ولی هم دلالت و هم اعتبارسنجی روایات در گروه فهم آن مقطع از تاریخ اندیشه است. همینطور تفاوت در پاسخ های ائمه علیهم السلام اگر با رویکرد مطالعات اندیشه صورت بگیرد، تعارضی نشان نخواهد داد بنابراین اگر تاریخ اندیشه را نداشته باشیم تعارض روایات و تطبیق مفاد ادله بر حقیقت امروز را درست نخواهیم فهمید.
در ادامه حجت الاسلام سیدحسن طالقانی، معاون پژوهشکده کلام خاندان علیهم السلام به عرضه توضیحاتی در رابطه با طرح ها و برنامه های پژوهشکده کلام خاندان علیهم السلام پژوهشگاه قرآن و حدیث پرداخت و اظهار داشت: پژوهشکده کلام با هدف تبیین صحیح اعتقادات امامیه بر پایه معارف کتاب و سنت و با استفاده از عقل و روش های جدید و کارآمد در پژوهشگاه قرآن و حدیث تشکیل شد.
وی اضافه کرد: این پژوهشکده شامل سه گروه مطالعات تاریخ کلام، گروه مطالعات موضوعی و گروه روش شناسی و مبانی معرفتی دانش کلام است و کلان پروژه تاریخ کلام امامیه با دو رویکرد جریان شناسی و اندیشه شناسی توسط گروه مطالعات تاریخ کلام و مطالعات موضوعی مورد پیگیری قرار|گرفت و با گذشت حدود ده سال از فعالیت این پژوهشکده شاهد انتشار بیشتر از ۳۰ اثر در حوزه تاریخ کلام امامیه هستیم.
منبع: mahfel110.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب