گمانه زنی ها در مورد سیاست خارجی دولت سیزدهم
سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار و ابراهیم رییسی بعنوان هشتمین رئیس جمهور ایران بعد از انقلاب اسلامی انتخاب|شد. تا پیش از آغاز به کار رسمی دولت جدید، ناظران داخلی و خارجی درحال گمانه زنی شکل و شمایل سیاست خارجی جدید هستند.
بنابراین پی بردن به چگونگی سیاست خارجی ایران در دولت رییسی حائز اهمیت بررسی است.
تجربه تغییرات در سیاست خارجی کشور بعد از انتخابات ریاست جمهوری بخصوص در سالهای ۱۳۶۸، ۱۳۸۴ و ۱۳۹۲ سبب شده تا این گزاره تقویت شود که با به قدرت رسیدن نامزد اصولگرایان شاهد تغییر سیاست خارجی نسبت به دولت های یازدهم و دوازدهم خواهیم بود. برای درک سیاست خارجی دولت و رئیس جمهور جدید باید سه مبحث مورد توجه قرار گیرد:
اول)مبنای قانونی
مطابق اصل ۵۷ قانون اساسی قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران همچون قوه مجریه زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت اعمال می گردند. مطابق اصل ۱۱۰ قانون اساسی تعیین سیاست های کلی نظام بعد از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام و هم نظارت بر حسن اجرای این سیاست ها از وظایف و اختیارات رهبری است. و مطابق اصل ۱۷۶ شورای عالی امنیت ملی تعیین سیاستهای دفاعی - امنیتی کشور در محدوده سیاستهای کلی تعیین شده از طرف مقام رهبری، هماهنگ نمودن فعالیت های سیاسی، اطلاعاتی، اجتماعی، فرهنگی و
اقتصادی در رابطه با تدابیر کلی دفاعی - امنیتی و بهره گیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی را بر عهده دارد. مصوبات شورای عالی امنیت ملی بعد از تایید رهبری قابل اجراست.
با بررسی مبانی قانونی مشخص می شود صرف تغییر دولت و رئیس قوه مجریه و وزیر امور خارجه الزاما سبب تغییر سیاست خارجی کشور نخواهد شد. این مساله چند ماه پیش هم بعد از افشای فایل صوتی وزیر امور خارجه کاملا مطرح و تایید شد. در واقع عنوان شد که تصمیم گیری در مورد سیاست خارجی در نهادهای بالادستی نظام انجام می شود.
دوم) دیدگاه های مطرح شده در روزهای انتخابات
از جمله مواردی که می تواند در ترسیم سیاست خارجی دولت سیزدهم کمک نماید مواضع مطرح شده درباره سیاست خارجی در دوران انتخابات ریاست جمهوری است. در این خصوص میتوان عنوان نمود که به سبب موارد اشاره شده در بند اول، نامزدها و همچون رییسی کمترین ورود را به موضوعات سیاست خارجی داشتند و بیشتر تلاش کردند تا مباحث کلان را مطرح و نهایتا درمورد روش اجرای سیاست خارجی نکاتی را مطرح و یا نقد کنند.
حجت الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رئیسی روز ۲۵ اردیبهشت در وزارت کشور و در هنگام ثبت نام تنها یک جمله درباره سیاست خارجی دولت خود توضیح داد: "سیاست خارجی نظام تعامل با همه کشورها بخصوص همسایگان است. با کسانی که قصد دشمنی نداشته باشند، تعامل خواهیم داشت آن هم به شکل دوستانه، عزتمندانه و مقتدرانه".
وی در مناظره های انتخاباتی هم اشاره کرد: " به برجام بعنوان قراردادی که با ۹ بند به تایید رهبری رسیده، حتما بعنوان یک قرارداد و تعهدی که دولت ها باید به آن پایبند باشند، پایبندیم. وی در ادامه برخلاف بعضی از نامزدها که صراحتا با پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی (اف ای تی اف)مخالفت می کردند، موضع متفاوتی اتخاذ نمود و اظهار داشت: ما دائرمدار منافع ملت هستیم. اگر منافع ملت نه تنها در این قرارداد که در هر قراردادی تامین گردد، حتما نظر ما نسبت به آن مثبت است. اگر هم منافع تأمین نشود، حتما نگاه ما منفی است."
پس از پیروزی در انتخابات هم رییسی در اولین نشست مطبوعاتی خود و در پاسخ به سئوالات خبرنگاران داخلی و خارجی در مورد مسایل سیاست خارجی مواردی را بیان نمود. مهم ترین موارد این گفتگو عبارت بودند از اینکه: " سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی گردد، به برجام هم محدود نخواهد شد. با همه دنیا و همه کشورهای دنیا بعنوان یک اصل، تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد، و در مذاکرات، هر مذاکره ای که منافع ملی در آن تضمین شود، این مذاکره حتما مورد حمایت خواهد بود. وضعیت اقتصادی و شرایط مردم را به این مذاکرات گره نخواهیم زد و اجازه نخواهیم داد به نحوی مذاکره برای مذاکره باشد، اجازه نخواهیم داد مذاکرات فرسایشی شکل بگیرد. بلکه هر نشستی باید همراه با نتیجه باشد. آمریکا موظف است تمامی تحریم های ظالمانه نسبت به ملت ایران را رفع کند. رفع تحریم ها و راستی آزمایی محور بحث سیاست خارجی ما خواهد بود. مسائل منطقه ای یا مسائل موشکی قابل مذاکره نیست."
تاکید بر ادامه روابط خوب با چین و اجرایی کردن طرح جامع (برنامه جامع همکاری ایران و چین)، پشتیبانی از مردم مظلوم فلسطین، توقف درگیری ها در یمن و اداره یمن به دست مردم آن کشور، روابط با همه کشورهای دنیا و تعامل با همه بخصوص روابط با کشورهای همسایه، و تاکید بر علاقمندی به روابط و گفتگو با عربستان هم در سخنان رییسی عنوان شد.
بر مبنای موارد مطرح شده از رئیس جمهور آینده به نظر نمی رسد تغییر زیادی در سیاست خارجی دولت سیزدهم را شاهد باشیم.
سوم)شرایط فعلی کشور
و بالاخره نکته مهم دیگری که باید برای ترسیم سیاست خارجی دولت سیزدهم بدان توجه کرد وضعیت و شرایط فعلی کشور است. سه سال از خروج آمریکا از برجام می گذرد و بر اثر سیاست فشار حداکثری شرایط نامناسبی در کشور حاکم شده است. تحریم، ممنوعیت صادرات و واردات، قطع ارتباط مالی با دنیا و عدم امکان واردات درآمدهای حاصله ارزی شرایط حادی را ایجاد کرده است. در چنین شرایطی عملا امکان پیگیری سیاست خارجی متفاوت از آنچه در طول ۸ سال قبل در کشور حاکم بوده است وجود ندارد. به سخن دیگر سیاست خارجی فارغ از جهت گیری های شخصی و حزبی باید به شکلی طراحی و اجرا شود تا ضمن حل مشکلات فعلی کشور، حداقل تنش های منطقه ای و بین المللی را برای ایران به همراه داشته باشد. در غیر این صورت شرایط اقتصادی از وضعیت فعلی هم وخیم تر شده و می تواند کشور و نظام را با چالش های اساسی
رو به رو سازد.
بنابراین در مجموع میتوان گفت سیاست خارجی کشور در شرایط عقلایی و فارغ از نتیجه انتخابات، ناچار است مشکلات خود با جهان خارج را حل و فصل نماید تا بتواند با افزایش صادرات و وارد کردن درآمدهای حاصله وضعیت اقتصادی کشور را سر و سامان دهد. در چنین شرایطی عملا امکان تدوین و اجرای سیاست های رادیکالی و غیر تعاملی وجود ندارد.
دکتر اردشیر سنایی استاد دانشگاه
منبع: محفل
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب