بازگشت برجام به مسیر دیپلماسی
به گزارش محفل مواضع اخیر اعضای باقی مانده در برجام نشانگر گشایش مسیری دیپلماتیک برای احیای توافق هسته ای است. البته موفقیت در این راه پرتلاطم به داشتن دیپلماسی فعال و مبتنی بر اجماع داخلی کلیه ارکان نظام و حمایت مردمی نیازمند است.
به دنبال پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا و با عنایت به احتمال بازگشت این کشور به برجام و لغو تحریم ها، بار دیگر مسیر دیپلماسی در اجرای برجام گشوده شد.
در ادامه و اواخر آذرماه کمیسیون مشترک برجام با حضور معاونان و مدیران سیاسی ایران و کشورهای ۱+۴ (کشورهای باقیمانده در برجام) برگزار گردید. در آن جلسه، شرکت کنندگان در مورد برگزاری نشست غیررسمی مجازی وزرای امور خارجه دولت های عضو برجام در تاریخ اول دیماه ۱۳۹۹ (بیست و یکم دسامبر ۲۰۲۰) موافقت کردند.
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایران این نشست بدون تمرکز خاص بر موضوعات برجامی و جهت بررسی مجموعه تحولاتی که در چند ماه گذشته رخ داده بود برگزار گردید. اما به نظر می آید در این جلسه که اولین گردهمایی وزرای خارجه کشورهای عضو برجام در بیشتر از یک سال قبل بود گفت وگوها و مذاکرات صریحی میان اعضاء پیش از ورود آمریکا به این مذاکرات صورت گرفته و طرفین خواسته ها و انتظارات خویش را پیش از استقرار بایدن در کاخ سفید مطرح نمودند. می توان گفت در این جلسه مجازی نقشه راه برای ورود مجدد دیپلماسی و مذاکرات آینده در برجام تعیین شده و مواضع طرفین در این خصوص به سمع و نظر حاکمان جدید آمریکا رسانده شده است.
خروجی رسمی این نشست صدور اطلاعیه ای از جانب اعضا بود که مطابق آن، اعضا احتمال بازگشت آمریکا به برجام را بررسی نموده و بر آمادگی خود برای پرداختن به این مورد با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تاکید کرده اند. همچنین، شرکت کنندگان نقش آژانس بین المللی انرژی اتمی در نظارت بر اجرای تعهدات عدم اشاعه هسته ای ذیل برجام و راستی آزمایی آنرا مورد توجه قرار داده اند.
در این نشست، از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بعنوان عنصر کلیدی در نظام عدم اشاعه هسته ای جهانی و یک دستاورد مهم دیپلماسی چندجانبه یاد شد و ضمن تاسف از خروج ایالات متحده از برجام، لازم الاجرا بودن قطعنامه ۲۲۳۱ مورد توجه قرار گرفت. علاوه بر این، اعضا توافق کردند که به گفتگو برای تضمین اجرای کامل برجام از طرف همه طرف ها ادامه دهند.
در حاشیه و بعد از آخر نشست، مواضع ابراز شده از جانب وزرا و مقامات شرکت کننده نشان داده است ضمن اینکه تلاش همه اعضا معطوف به حفظ برجام و انجام تعهدات آن است و از بازگشت آمریکا به برجام هم استقبال می کنند، اما تلاش دارند تا با طرح حداکثر شروط در راه دیپلماسی، از آن بعنوان ابزاری برای گرفتن حداقل امتیازات در مذاکرات آتی بهره ببرند.
بعنوان مثال «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توییتر، نشست وزرای خارجه ایران و ۱+۴ را بعنوان تاکید مجدد اعضای برجام و ضرورت حفظ برجام توصیف کرد. «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان -که به نظر می آید خواسته های حداکثری این دفعه از جانب آلمان مطرح می شود- نشست را مارپیچ نزولی توصیف کرد که متاثر از فشار حداکثری واشنگتن و اقدامات تهران برای توسعه فعالیتهای هسته ای بود. وی خاطرنشان کرد قدرت های اروپایی بر این مسئله تاکید کرده اند که تنها تعهد طرف های برجام به این توافق کافی نیست. او اضافه کرد: برای دستیابی به روابط حسنه در دوران بایدن، دیگر نباید شاهد مانورهای فنی باشیم که به تازگی رخ داده است، چون که این نوع اقدام ها جز تخریب بیشتر توافق هسته ای فایده دیگری نخواهد داشت. وزیر خارجه آلمان در مورد نشست اخیر همینطور اظهار داشت: برای ایران روشن کردیم که فرصتی که به وجود آمده آخرین مهلت برای حفظ برجام است و این فرصت نباید از دست برود.
وزیر خارجه انگلیس شرکت در این جلسه را برای اطمینان از رسیدن به چاره ای مسالمت آمیز خواند. «دومینیک راب» بعد از برگزاری این نشست با انتشار پیام توییتری نوشت: من کاملاً روشن کردم که ایران نباید گسترش برنامه هسته ای خویش را که اخیراً اعلام نموده اجرا نماید. انجام این کار فرصت های پیشرفتی را که امیدواریم در سال ۲۰۲۱ شاهد آن باشیم، تخریب می کند. وزیر خارجه روسیه هم گفت پیش فرض ما این است که بازگشت آمریکا به برجام بدون هیچ پیش شرطی صورت گیرد. ما آماده ایم که به همراه سایر شریکانمان به صورت اساسی در این راستا کار نماییم و به آمریکایی ها کمک نماییم تا مسیر اصلاح را طی کنند.
در مقابل، «محمدجواد ظریف» در توئیت هایش مواضع ایران را روشن کرد. او نوشت در نشست تاکید کردم که این آخرین مهلت برای سه کشور اروپایی است که برجام را نجات دهند؛ داده های در ارتباط با حجم مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا بین ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ ثابت می کند که تروئیکای اروپایی تعهدات برجامی شان را نقض کردند؛ تروئیکای اروپا همانند آمریکا برای وارد آوردن خسارات جبران ناپذیر به ایرانیان مقصر است؛ تقویم زمانی برجام از این توافق جدایی پذیر نیست. مذاکره مجدد منتفی است؛ تسلیحات و بحران های منطقه ما اصولاً از آمریکا و سه کشور اروپایی وارد می شود ولی ما به صورت جمعی تصمیم گرفتیم این موضوعات را از مذاکرات کنار بگذاریم؛ کشورهای دموکراتیک نمی توانند از ما بخواهند مصوبه مجلس را نقض کنیم؛ و بالاخره اینکه همه طرف ها باید به پایبندی عملی به برجام برگردند. پس از آنکه آمریکا و اروپا به وظایفشان عمل کنند ایران به سرعت تدابیر اصلاحی اتخاذ شده در واکنش به خروج غیرقانونی آمریکا را به عقب بر خواهد گرداند.
با عنایت به موارد عنوان شده می توان این نشست غیررسمی مجازی را گامی مهم در شروع مسیر احتمالاً دشوار دیپلماسی در برجام دانست؛ امری که ضروری بود تا پیش از ورود آمریکای بایدن به برجام اعضای باقی مانده ضمن تاکید بر حفظ برجام و مبنا بودن آن در مذاکرات آتی، پیام روشنی هم به یکدیگر و جامعه بین المللی منتقل سازند.
در این شرایط، فعلا به نظر می آید اروپا از طرح پیش شرط بر سر احیای برجام صرف نظر کرده است. همینطور این نشست روند مذاکرات آینده را تسریع کرده و مواضع دو طرف روشن تر شد. بر این مبنا فعلاً طرفین باقی مانده در برجام درباره لزوم حفظ توافق و قانع کردن آمریکا برای بازگشت به توافق بدون هیچ پیش شرطی توافق کرده اند. هر چند در صورت بازگشت آمریکا به برجام و برداشته شدن تحریم ها، برجام به روال سابق خود باز می گردد اما طرح موضوعات جدید و رسیدن به «برجام پلاس» هم مدنظر اروپا و آمریکا خواهد بود. موفقیت در این راه پرتلاطم به داشتن دیپلماسی فعال و مبتنی بر اجماع داخلی کلیه ارکان نظام و حمایت مردمی نیازمند است. در صورت تأمین شرایط فوق می توان امیدوار بود که منافع ملی کشور ضمن تأمین منافع طرف های مقابل قابل تحقق باشد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب