سازوكار حل اختلاف یا مكانیسم قلدری؟
محفل: سازوكار حل اختلاف در برجام گنجانده شد تا ضامن اجرای آن باشد ؛ اما حالا كانون اختلاف جامعه جهانی با آمریكا شده است. كاخ سفید عنوان ˮ مكانیسم ماشهˮ یا ˮاسنپ بكˮ بر آن نهاده و خواستار سوءاستفاده یكجانبه از توافقی است كه نماد چندجانبه گرایی بشمار می رود.
به گزارش روز جمعه خبرنگار سیاسی ایرنا، همزمان با نزدیک شدن به پایان شهریورماه، آمریکا مانورهای خویش را بر فرایند ای شروع کرده است که خود به تنهایی و با تاکید بر برداشت های متوهمانه از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ مدعی آغاز مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم ها ضد ایران است. «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا سی مردادماه، با حضور در سازمان ملل متحد در نامه ای رسما آغاز روند بازگرداندن تحریم ها ضد ایران را به شورای امنیت اطلاع داد. چهار روز بعد «دیان دجانی» رئیس وقت شورای امنیت سازمان ملل پاسخ اعضای این شورا به درخواست تیم دونالد ترامپ را اینگونه اعلام نمود: «با توجه به مخالفت ۱۳ عضو با خواسته آمریکا درباره مکانیسم ماشه ضد ایران، اجماعی وجود ندارد و نمی توان اقدام بیشتری انجام داد.» این موضع هفته پس از سوی «عبدو آباری» رئیس جدید و نیجری شورای امنیت باز هم تکرار شد.
هفته بعد و با آخر ماه شهریور، مهلت یک ماهه قانونی درباره این شکایت یا نوتیفیکیشن آمریکا به پایان خواهد رسید و بر مبنای سازوکار پیشبینی شده در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، شورای امنیت سازمان ملل باید کمیته ای مشترک برای حل مبحث شکایت آمریکا تشکیل داده و تا ۱۵ روز آینده به نتیجه مشخص برسد. تشکیل این کمیته و پنل زیرمجموعه آن، با عنایت به شرایط کنونی برجام و مخالفت طرفین این توافق از یک سو و اعضای شورای امنیت سازمان ملل از جانب دیگر؛ بعید به نظر می آید و باید دید گام بعدی کاخ سفید در اجرای نقشه های زیاده خواهانه خود چه خواهد بود.
مروری کوتاه بر مناقشه اسنپ بک
مکانیسم حل اختلاف یکی از مهم ترین بخش های توافق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که بر مبنای آن هر کشوری می تواند شکایت خویش را از راه آن حل کند. ارجاع شکایت به کمیسیون مشترک برجام (متشکل از کارشناسان کشورهای عضو)، ارجاع به کمیسیون وزرای امور خارجه، ارجاع به گروه داوری و در نهایت عرضه شکایت به شورای امنیت سازمان ملل متحد فرایند ای است که باید در این قطعنامه طی شود تا کار به مرحله فعال سازی ماشه برسد.
پس از عرضه گزارش و شکایت در شورای امنیت اعضای این شورا باید برای تمدید تعلیق تحریم های ایران قطعنامه ای صادر کنند که در شرایط کنونی به این علت که شاکی آمریکاست و حق وتو دارد، این قطعنامه در صورت تصویب هم با وتوی واشنگتن روبرو خواهد شد. در صورت عدم تصویب چنین قطعنامه ای تحریم ها ضد ایران بعد از سی روز باز خواهد گشت.
ایالات متحده آمریکا به استناد این حربه که عضو شورای امنیت سازمان ملل است و قطعنامه ۲۲۳۱ سندی مستقل از برجام است و متعلق به این شوراست، می خواهد به رغم خروج از برجام و عدم طی مراحل شکایت و بررسی، از قطعنامه بهره برداری مورد نظر خویش را انجام دهد. بهانه حقوقی کاخ سفید هم لفظ «مشارکت کنندگان در برجام» و نه «اعضای برجام» است و آمریکا خویش را یکی از مشارکت کنندگان در این توافق می داند.
حال اگر طرفین دیگر برجام برای آنکه نشان دهند آمریکا مشارکت و عضویتی در برجام ندارد باید قطعنامه ای تفسیری از قطعنامه ۲۲۳۱ عرضه کنند که بطور قطع با وتوی آمریکا روبرو خواهد شد. حال برای بازگرداندن تحریم ها بر مبنای همان مکانیسم حل اختلاف باید کمیته تحریم تشکیل گردد و پنل های زیر مجموعه آن قطعنامه های الغا شده را بار دیگر احیا کند.
واکنش های جهانی در مقابل یکجانبه گرایی آمریکایی
این تلاش گسترده آمریکا اما برخلاف مقاطع پیشین این دفعه نه تنها طرفداری ندارد بلکه مخالفان جدی هم مقابل خود دارد. «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد درباره ادعای آمریکا برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل متحد ضد ایران، تاکید کرده است: «موضع ما بسیار ساده و به همان صورت باقی است. این شورای امنیت بعنوان یک رکن سازمان ملل متحد است که وظیفه تفسیر قطعنامه های شورای امنیت را دارد. ازاین رو، ما همانگونه عمل می نماییم که شورای امنیت عمل کند.» به نظر می آید با مخالفت ۱۳ عضو شورای امنیت درباره بازگشت تحریم ها ضد ایران، تفسیر این شورا از قطعنامه ۲۲۳۱ چندان به نفع آمریکا نباشد. از دیگر سو این موضع گیری دبیرکل سازمان ملل متحد نشان داده است دست کم تاکنون؛ تهدیدات کاخ سفید از جانب جامعه جهانی چندان جدی گرفته نشده است.
تروئیکای اروپا شامل «هایکو ماس»، «دومینیک راب» و «ژان ایو لودریان» وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه هفته گذشته در نشستی در لندن که «جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم به صورت ویدئوکنفرانس به آن پیوست، پیرامون حفظ برجام و رد ادعای آمریکا درباره فعال شدن مکانیسم ماشه ضد ایران توافق کردند. کشورهای روسیه و چین هم پیش از این با رد درخواست های آمریکا بر غیرقانونی بودن آن تاکید کرده بودند.
پیش از این هم با گزارش مثبت «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره همکاریهای تمام قد ایران و آژانس در عمل دستاویز قرار دادن این نهاد به منظور فشار به ایران هم از دست آمریکا خارج شد. مقامات ایرانی هم بارها از تریبون های مختلف تاکید کرده اند که مکانیسیم ماشه واژه ای جعلی است که اساسا در برجام وجود ندارد و آمریکایی ها تلاش کرده اند از آن استفاده کنند و با این ترفندها راه تازه ای برای آنها گشوده نخواهد شد.
حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در واکنش به تهدیدات ماشه ای آمریکا تصریح کرد: «همه دنیا می دانند مکانسیم ماشه برای اعضای برجام است و کسی که برجام را خائنانه و آن را بدترین توافق تاریخی آمریکا دانسته، از این برجام خارج شده است، صلاحیت این کار را ندارد. ازاین رو ملت ما کاملا حواسشان جمع باشد، روز شنبه و یکشنبه روز پیروزی ملت ایران است، روز شکست مفتضحانه آمریکا است. کانال های ضدایرانی خارج از کشور برای خودشان خبر درست نکنند و بگویند آمریکا ادعایی کرده و یک ماه هم صبر کرده ازاین رو می تواند از این مکانیسم استفاده نماید. اصلا مکانیسمی شروع نشد که به نتیجه ای برسد.»
مرور این واکنش ها نشان داده است که هم اکنون تنها رژیم صهیونیستی و برخی حاشیه نشین های خلیج فارس تنها حامیان ماجراجویی تاجر کاخ سفید هستند اما حتی نامه های پی درپی آنها به شورای امنیت هم کارساز اجماع نبوده و یکی بعد از دیگری مورد بی اعتنایی قرار گرفته است.
آنچه جامعه ملل می تواند انجام دهد
گمانه زنی ها درباره واکنش های سازمان ملل و اعضای شورای امنیت درمورد زیاده خواهی تاریخی کاخ سفید متنوع است. شرایط پیچیده کنونی ریسک هرگونه اقدامی را افزایش داده است اما همانگونه که اشاره شد؛ سکوت فعلی می تواند نشانه اطمینان آنها از بی نتیجه بودن تقلای آمریکا دانست. روسیه و چین به همراه دیگر کشورهای عضو شورای امنیت در مستندات حقوقی خود واژه «شرکت کننده در برجام» را معادل عضو برجام می دانند و واشنگتن را به علت لغو همین عضویت از برجام فاقد وجاهت قانونی برای فعال سازی ماشه یا حتی شکایت از روند اجرای برجام اعلام می کنند. همینطور ایران و کشورهای حاضر در برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ و توافق هسته ای را دو روی یک سکه دانسته و آنها را مکمل یکدیگر تفسیر می کنند بر همین مبنا خروج از یکی به معنای خروج از هر دو تفسیر می شود.
با این همه درباره ترفندهایی که جامعه ملل می توانند درباره اقدامات بعدی کاخ سفید به کار بندند، «کوروش احمدی» دیپلمات پیشین وکارشناس مسائل بین الملل معتقد است: «۱۳ عضو شورا می توانند با عدم مشارکت در مشورت ها برای تعیین رئیس کمیته تحریم و عدم شرکت در جلسات آن مانع تشکیل شوند. همینطور پانل کارشناسی باآنکه برای کمک به کمیته تحریم ایجاد می شود اما نهادی مستقل است که توسط دبیر کل ایجاد و اعضایش توسط او با رعایت برخی ضوابط تعیین می شوند؛ بنابراین دبیرخانه سازمان ملل و شخص دبیر کل و دفتر حقوقی دبیرخانه (OLA) در شرایط جدید در موقعیت دشواری قرار خواهند گرفت. کمیته پنجم مجمع عمومی که باید بودجه این کمیته و پانل را تأمین کند، هم می تواند نقش مهمی در این رابطه ایفا کند.»
این پیشنهادات در حالی است که آمریکا تهدید کرده است؛ هر کسی برابر «اسنپ بک» بایستد تحریم خواهد شد و به نظر می آید با عنایت به شرایط داخلی این کشور و نزدیکی به انتخابات این تهدید جدی خواهد بود. انتظار ایران از کشورهای اروپایی، چین و روسیه ایستادگی برابر اقدامات آمریکا است و تا اینجای کار هم همه طرف های حاضر در برجام به استناد بندهای حقوقی و مستحکم این قرار داد در جهت حفظ آن کوشیده اند. حالا جهان با دو تفسیر متفاوت از ۲۲۳۱ روبروست تفسیری که ایران برپایه مستندات حقوقی بارها پایبندی خویش را به این قطعنامه ثابت کرده است و آمریکا که نزدیک به سه سال است به صورت رسمی از این توافق خارج شده است.
ایالات متحده آمریکا بعد از خروج از برجام بزرگترین کارزار تحریمی خویش را ضد مردم ایران برنامه ریزی و اجرایی کرد بگونه ای که این دور از تحریم ها از جانب تحلیل گران به اَبَر فشار یاد می شود. تحریم های احتمالی در صورت اجرا، برای جامعه ای که حتی از دسترسی به دارو هم محروم است، چندان غیرمترقبه نخواهد بود اما می تواند آزمون بزرگی برای جامعه جهانی برابر یکجانبه گرایی های آمریکا باشد.
منبع: mahfel110.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب